از سومالی تا ساحل: راهبرد چندوجهی آنکارا برای نفوذ در آفریقا
گروه دیپلماتیک – همشهری آنلاین: با عقب نشینی تدریجی آمریکا و فرانسه از قاره آفریقا، ترکیه در تلاش است جای پای خود را با ترکیبی از پروژه‌های بشردوستانه، حضور نظامی فزاینده و صادرات تسلیحات محکم کند.
تارنمای کرادل نوشته: از سومالی تا لیبی، سودان و منطقه ساحل، آنکارا با ابتکارات دیپلماتیک، قراردادهای نظامی و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی تلاش می‌کند تا نفوذ خود را گسترش دهد. با این حال، جاه‌طلبی‌های ترکیه در آفریقا با واقعیت‌های سیاسی و پیامدهای بحث‌برانگیز محدود شده و این کشور عمدتاً در محیط‌های ناپایدار و رقابتی فعالیت می‌کند. به اعتقاد ناظران، تا زمانی که آنکارا دامنه حضور خود را فراتر از متحدان شکننده نبرد و نفوذ پایدار ایجاد نکند، همچنان بازیگری بلندپرواز باقی خواهد ماند و فراتر از آن نخواهد رفت.
نگاهی به حضور ترکیه در قاره آفریقا
سومالی و شاخ آفریقا
- ۲۰۱۱ – رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر وقت ترکیه، نخستین رهبر غیرآفریقایی شد که پس از دو دهه به موگادیشو سفر کرد. در شرایط قحطی و اشغال جنوب سومالی توسط الشباب، بیش از ۲۰۰ میلیون دلار کمک بلاعوض وعده داد.
- ۲۰۱۷- افتتاح دوباره سفارت، پروازهای ترکیش‌ایرلاین، بازسازی بندر و فرودگاه، احداث بیمارستان اردوغان و راه‌اندازی کمپ آموزشی نظامی «ترکسوم»
- ۲۰۲۴ – توافق ۱۰ ساله دفاع دریایی با سومالی برای بازسازی نیروی دریایی، گشت‌های مشترک و مقابله با دزدی دریایی و مداخلات خارجی.
- قرارداد اکتشاف نفت دریایی با شرکت نفت ترکیه (TPAO) با امکان بازگشت هزینه‌ها تا 90 درصد درآمد سالانه پیش از تقسیم سود.
لیبی: جاه‌طلبی‌های دریایی و محدودیت‌های سیاسی
- پیش از جنگ ۲۰۱۱، روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی میان ترکیه و لیبی وجود داشت.
- پس از سقوط معمر قذافی، ترکیه در کنار قطر از دولت وفاق ملی (GNA) در طرابلس حمایت کرد.
- ۲۰۲۰ – اعزام پهپادهای بیرقدار به لیبی و اعزام شبه‌نظامیان سوری برای شکست محاصره طرابلس
- ۲۰۱۹ – امضای توافق ترسیم مرزهای دریایی با دولت وفاق ملی لیبی که با اعتراض یونان، قبرس و مصر مواجه شد.
- 2025- ادامه حضور حدود ۳ هزار سرباز ترکیه در لیبی و امضای تفاهم‌نامه‌های نفتی و نظامی جدید
سودان: بازی دوگانه آنکارا
- ۲۰۲۳ – همزمان با آغاز جنگ داخلی؛ فروش سلاح به نیروهای حمایت سریع (RSF) مورد حمایت امارات و ارتش سودان (SAF) مورد حمایت مصر و عربستان.(ارسال پهپادهای بیرقدار به ارزش ۱۲۰ میلیون دلار)
- 2025- همکاری با ارتش سودان از طریق آموزش نیروها در کمپ ترکسوم و سفر رهبر ارتش سودان به آنکارا
هدف استراتژیک: استفاده از سودان برای فشار بر ارتش ملی لیبی و تضعیف نفوذ امارات در سوریه.
طرح توسعه جزیره سوآکین – با اجاره ۹۹ ساله – به دلیل ناامنی متوقف مانده است.
منطقه ساحل: شراکت محتاطانه در میدان بزرگ‌تر
- اتحادیه کشورهای ساحل (CSS) شامل بورکینافاسو، مالی و نیجر پس از کودتاهای ضدفرانسوی شکل گرفت.
- روسیه شریک اصلی امنیتی؛ نقش ترکیه محدود به فروش سلاح سبک، خودرو زرهی و آموزش پهپادی.
- ۲۰۲۴–۲۰۲۵ – امضای توافقات دفاعی و تجاری با بورکینافاسو و نیجر، رشد تجارت با مالی از ۵ میلیون دلار به ۱۶۵ میلیون دلار
- چالش‌ها: ناکامی نیروهای اجیرشده سوری در مقابله با گروه‌های جهادی، سرنگونی یکی از دو پهپاد مالی، تنش با الجزایر پس از ساقط کردن پهپاد.
کرادل با اشاره به رویکرد نئوعثمان‌گرایی دولت اردوغان در عمل نوشته: ردپای ترکیه در قاره آفریقا از موگادیشو تا طرابلس و خارطوم دیده می‌شود اما این رد در کشورهای بی‌ثبات و میدان‌های رقابتی پررنگ تر است. با این حال نفوذ ترکیه هنوز نتوانسته به کنترل مسیرهای کلیدی از جمله مسیرهای دریایی منجر شود. واقعیت این است که موانع داخلی و خارجی، از رسوایی‌های حقوقی تا مخالفت قدرت‌های منطقه‌ای، مانع تحقق کامل چشم‌انداز نئوعثمانی آنکارا شده است. بر این اساس ترکیه شاید یک بازیگر مهم و بلندپرواز در آفریقا باشد اما تا تبدیل شدن به یک نیروی هژمونی فاصله زیادی دارد.
